تکرر ادرار چیست و چگونه درمان می‌شود؟ | اگر زیاد دستشویی می‌روید بخوانید!

رصد: افراد زیادی وجود دارند که با مشکل تکرر ادرار دست و پنجه نرم می‌کنند. تکرر ادرار تا حدی که غیر معمول نباشد برای افراد مشکل پزشکی ایجاد نمی‌کند. اما اگر تکرر ادرار به صورت حاد باشد ممکن است فرد با بیماری کلیوی و مثانه یا بیماری پروستات (آقایان) مواجه باشد. بیماری های دیگری نیز می‌تواند باعث شیوع تکرر ادرار در فرد شود. در ادامه این مقاله راجع به علل تکرار ادرار و نحوه درمان آن توضیحاتی ارائه شده است.

بیشتر افراد اکثرا در روز و آن هم ۴ تا ۶ بار ادرار می کنند. در حالت طبیعی، افراد بزرگسال در روز بین ۳ فنجان (معادل ۷۰۰ میلی لیتر) تا ۳ لیتر ادرار دفع می کنند. ادرار اضافی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

* افزایش حجم ادرار(پلی اوری)
* حجم طبیعی ادرار همراه با نیاز بیشتر برای دفع آن (تکرر ادرار)
* هر دو مورد فوق

تکرر ادرار ممکن است با احساس اضطرار همراه باشد. اکثر افراد، زمانی متوجه پلی اوری می گردند که مجبور می شوند شبانه چندین بار دفع ادرار داشته باشند (ناکچوری). ناکچوری نیز ممکن است در اثر مصرف زیاد مایعات پیش از خواب و یا حتی مصرف مقادیر طبیعی آن اتفاق بیافتد.

علل تکرر ادرار چیست؟

برخی از علل افزایش حجم ادرار با علل تکرر ادرار متفاوت اند. با این حال، از آنجایی که بیشتر افرادی که حجم ادرار بالایی دارند، تکرر ادرار نیز دارند، بنابراین معمولا این دو علامت همراه با یکدیگر در نظر گرفته می شوند. شایع ترین علل تکرر ادرار عبارتند از:

 عفونت های مثانه (شایع ترین علت تکرر ادرار در زنان و کودکان)
 بی اختیاری ادراری
 بزرگی غیر سرطانی پروستات (BPH یا بزرگی خوش خیم پروستات-شایع ترین علت تکرر ادرار در افراد بالای ۵۰ سال) (همه چیز در مورد آزمایش پروستات)
 سنگ های مجاری ادراری

شایع ترین علل پلی اوری هم در بزرگسالان و هم در کودکان عبارتند از:

 دیابت شیرین کنترل نشده (شایع ترین علت)
 مصرف بیش از حد مایعات (پلی دیپسی یا پرنوشی)
 دیابت بی مزه
 مصرف داروهای ادرار آور(که ترشح ادرار را افزایش می دهند) ؛ نظیر الکل یا کافئین

در دیابت بی مزه، ترشح هورمون ضد ادراری (وازوپرسین) مختل می شود. این هورمون به کلیه ها برای بازجذب آب کمک می کند. هر عاملی که باعث کاهش تولید هورمون ضد ادراری (که به آن دیابت بی مزه مرکزی گفته می شود) یا عدم پاسخ مناسب کلیه به آن (که دیابت بی مزه نفروژنیک نامیده می شود) گردد٬ باعث افزایش میزان ادرار دفعی خواهد شد. افراد مبتلا به اختلالات کلیوی (نظیر نفریت بینابینی یا آسیب کلیوی ناشی از آنمی داسی شکل) نیز ممکن است دچار پر ادراری شوند چرا که این اختلالات همگی باعث کاهش بازجذب آب توسط کلیه ها می شوند.

ارزیابی

بیشتر افراد از صحبت کردن در مورد مشکلات ادراری با پزشک خود خجالت می کشند. اما از آنجایی که برخی از علل پرادراری، خطرناک هستند بنابراین این مشکل باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد. اطلاعاتی که در ادامه می آیند می توانند به افرادی که دچار این مشکل هستند، کمک کنند.

علائم هشدار تکرر ادرار

در افراد دچار پرادراری ، وجود علایم خاصی نگران کننده است. این علایم عبارتند از:

 ضعف پاها
 تب و کمردرد
 شروع ناگهانی پر ادراری و یا شروع آن در سال های اولیه زندگی
 تعریق شبانه، سرفه و کاهش وزن به ویژه در فردی که سابقه مصرف زیاد سیگار دارد
 اختلالات روانی

چه زمان باید به پزشک اورولوژی مراجعه کرد؟

افرادی که دچار ضعف اندام تحتانی هستند باید سریعا به بیمارستان مراجعه نمایند چرا که ممکن است نخاع آنها دچار مشکل شده باشد. افراد دچار تب و کمردرد نیز باید در عرض چند روز به پزشک مراجعه کنند چرا که احتمال عفونت کلیه در آنها بالاست. افرادی که دیگر علائم هشدار را دارند نیز باید در طی یک یا دو روز با پزشک جراح مجاری ادرار و کلیه ملاقات نمایند.

بیمارانی که علایم هشدار در آنها دیده نمی شود باید در اولین فرصت ممکن، معمولا در عرض چند روز تا چند هفته، به پزشک مراجعه نمایند. با این حال معمولا در این موارد می توان مدت زمان بیشتری نیز صبر کرد مخصوصا اگر علایم خفیف بوده و یا در مدت زمان طولانی ظاهر شده باشند.

پزشک چه اقداماتی برای درمان تکرر انجام می دهد؟

پزشک متخصص جراح کلیه و مجاری ادرار ابتدا در مورد علائم و سوابق پزشکی فرد سوالاتی مطرح کرده و سپس اقدام به معاینه خواهد کرد. علائم و نکات موجود در شرح حال و معاینه علت احتمالی پر ادراری و آزمایشات مورد نیاز را مشخص خواهد کرد.

سوالاتی که پزشکان متخصص کلیه و اورولوژی مطرح می کنند

 میزان مایعات دریافتی و ادرار دفع شده؛ این موضوع به پزشک کمک خواهد کرد تا متوجه شود که آیا مشکل ناشی از تکرر ادرار است یا پر ادراری
 علایم از چه زمانی شروع شده اند
 آیا به غیر از پر ادراری مشکل دیگری نیز وجود دارد یا خیر
 آیا فرد از مواد ادرار آور (مواد و ترکیباتی که تولید ادرار را افزایش می دهند) نظیر نوشیدنی های حاوی کافئین استفاده می کند یا خیر

برخی از یافته های واضح ممکن است به عنوان سرنخی برای تعیین علت تکرر ادرار عمل کنند. درد یا سوزش در حین ادرار، تب و درد کمر یا پهلو می توانند نشان دهنده وجود عفونت باشند. در فردی که مقادیر فراوانی از نوشیدنی های حاوی کافئین مصرف می کند و یا به تازگی تحت درمان با داروهای ادرار آور (دیورتیک) قرار گرفته است، نقش مواد دیورتیک بارز است. مردی که در هنگام ادرار مشکلات دیگری نظیر زور زدن، جریان ضعیف ادرار و خروج قطره قطره ی ادرار را عنوان می کند ممکن است مشکل پروستات داشته باشد.

برخی یافته های مشخص نیز ممکن است به تعیین علت پلی اوری کمک کنند. بعنوان مثال، پلی اوری که در سال های اولیه زندگی بروز پیدا می کند احتمالا در اثر یک اختلال ارثی نظیر دیابت بی مزه مرکزی یا نفروژنیک و یا دیابت نوع ۱ بوجود آمده است. معاینه فیزیکی در زنان معمولا شامل معاینه لگن و نمونه گیری از ترشحات واژن و سرویکس به منظور بررسی بیماری های مقاربتی می باشد. در مردان، آلت تناسلی از نظر ترشحات بررسی شده و علاوه بر آن پزشک به منظور معاینه ی پروستات از توش رکتال استفاده خواهد کرد.

آزمایش

پزشکان فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری برای اکثر افراد آزمایش تحلیل ادرار (Urinalysis) و کشت ادرار را درخواست می کنند. انجام سایر آزمایشات به دیگر یافته های پزشک در شرح حال و معاینه فیزیکی بستگی دارد (بنگرید به جدول برخی از علل و ویژگی های پر ادراری). اگر پزشک شک داشته باشد که فرد مبتلا به پر ادراری است، ممکن است جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته را درخواست کند تا ادرار تولید شده در ۲۴ ساعت را اندازه گیری نماید. اگر فرد واقعا مبتلا به پر ادراری باشد ، پزشک سطح قند خون را اندازه گیری خواهد کرد.

اگر دیابت شیرین علت پلی اوری نبوده و دلایل دیگری نظیر دریافت بیش از حد مایعات وریدی نیز مطرح نباشند، باید آزمایشات دیگری انجام شوند. در این موارد پس از محرومیت فرد از آب و یا دریافت هورمون ضد ادراری، سطح الکترولیت ها و غلظت نمک های خاص (اسمولاریته) در خون، ادرار و یا هر دو اندازه گیری می شود.

درمان تکرر ادرار

بهترین راه درمان ادرار اضافی، رفع علت زمینه ای می باشد. بعنوان مثال، دیابت شیرین را می توان با استفاده از رژیم غذایی و ورزش در کنار تزریق انسولین یا دریافت داروهای ضد دیابت خوراکی درمان نمود. در برخی موارد می توان ادرار اضافی را با کاهش دریافت قهوه یا الکل درمان نمود. افرادی که شب ادراری دارند (ناکچوری) می توانند با کاهش حجم مایعات دریافتی پیش از خواب مشکل خود را رفع کنند.

مشکل کودکانی که بی اختیاری ادرار شبانه دارند را نیز می توان با درمان های انگیزشی کنترل کرد (بعنوان مثال با تعیین جایزه برای انجام رفتارهایی نظیر رفتن به دستشویی قبل از رفتن به تخت خواب، که باعث کاهش بی اختیاری شبانه می شوند). اگر درمان انگیزشی موثر واقع نشد، می توان از ساعت های هشدار دهنده برای بیدار شدن و دفع ادرار کمک گرفت. اگر این روش نیز موثر نبود، پزشک متخصص اورولوژی با تجویز دسموپرسین خوراکی، تشنگی شدید و ادرار فراوان کودک را کنترل خواهد کرد. همچنین ممکن است پزشک دوز داروهای ادرار آور که باعث دفع ادرار فراوان می شوند را کاهش دهند. افراد بالغ مبتلا به ناکچوری را می توان با داروهای شل کننده مثانه درمان نمود. موارد مقاوم را می توان با دسموپرسین درمان نمود.